De objectiviteitsillusie
Mensen denken dat wat ze de wereld waarnemen zoals die is. Ze gaan ervan uit dat wat zij zien is wat er daadwerkelijk is. Ze zijn zich er zelden van bewust dat hun waarneming altijd een subjectieve interpretatie is van wat er daadwerkelijk om hen heen waar te nemen valt. Dit heet in de sociale psychologie ‘naïef realisme’, zoals Gilovich in het boek The wisest one in the room beschrijft.
Objectiviteitsillusie
Het is een onderdeel van de objectiviteitsillusie waar wij mee door het leven gaan. Het is niet eens alleen zo dat we onze eigen biases niet zien en dat we denken dat we objectief zijn in onze waarneming, maar een dieper liggend probleem is dat als we aan introspectie doen we geen spoor van eigen belang kunnen ontdekken in de manier waarop we de feiten en argumenten in ogenschouw hebben genomen.
Onjuiste consensus
Daarnaast bestaat er het onjuiste consensus effect, dat wil zeggen dat mensen geloven dat de meerderheid van de mensen hun overtuigingen, meningen en acties delen en onderschrijven. Als je denkt dat wat jij waarneemt is zoals het objectief is en je gaat ervan uit dat de meerderheid de dingen waarneemt zoals jij ze waarneemt en jouw voorkeuren en meningen deelt, liggen conflicten makkelijk op de loer.
Gat
Als jij en de ander het met elkaar eens zijn, is het risico op een conflict niet zo groot. Naïef realisme heeft de grootste impact wanneer er een groter gat gaapt tussen onze visie en die van iemand anders. De bijgevoegde figuur illustreert dit duidelijk.
Biases
Hoe meer de mening van de ander afwijkt van jouw mening, hoe sterker jouw perceptie dat je eigen mening is gebaseerd op feiten en waarheid en dat de mening van de ander is vertroebeld door biases (eigen belang, verkeerd zien van de feiten, foute interpretaties et cetera).
Eigen gelijk
Dus hoe meer de ander het met je oneens is, hoe sterker je gelooft dat jij de dingen ziet zoals ze daadwerkelijk zijn. Maar dat effect gaat natuurlijk ook voor de ander op. En voor je het weet zijn jullie allebei nog veel meer overtuigd van je eigen gelijk.
Corrigerende actie
Deze wetenschap kan je helpen om corrigerende actie te ondernemen als je merkt dat je steeds meer overtuigd raakt van je eigen gelijk. Wijze mensen weten onderscheid te maken tussen meningsverschillen die gaan over de feiten en meningsverschillen die gaan over waarden en voorkeuren. Hoe sterker je overtuigd bent van je mening, hoe meer dat aanleiding zou moeten zijn om op zoek te gaan naar feiten die je mening weerleggen.
Reflectievragen
Hier staan tien reflectievragen die je kunt gebruiken als je je eigen naïeve realisme iets meer wilt gaan doen opschuiven naar wat feitelijk waar is.
]