Affectief realisme is het fenomeen dat mensen zogenaamde feiten in hun wereld denken te ervaren die eigenlijk worden gecreëerd door ons affect. De theorie van geconstrueerde emoties, die Lisa Feldman Barrett beschrijft in haar boek How emotions are made, geeft een andere uitleg aan onze ervaringen van emoties. In dit stukje ga ik in op het zogenaamde affectief realisme dat Feldman Barrett beschrijft.

Interoceptie

Elke beweging van je lichaam gaat gepaard met beweging in je lichaam. Je brein representeert de sensaties die het resultaat zijn van die inwendige bewegingen (de diepe teug adem als je een bal uit de lucht probeert te vangen bijvoorbeeld). Deze representatie heet interoceptie. Interoceptie gaat continue door of je nu wakker bent of slaapt. Je brein moet de lichaamssensaties verklaren om ze betekenisvol te kunnen maken en een belangrijke tool om dat te kunnen doen is het doen van voorspellingen. Je bent je gelukkig niet elk moment bewust van alles wat er zich in je lichaam afspeelt. Je zenuwstelsel is er niet op gericht om alle inwendige ervaringen met precisie te ervaren. Gewoonlijk ervaar je interoceptie alleen in algemene termen: prettig of onprettig, kalm of opgewonden. Soms ervaar je intense ervaringen van interoceptie als emoties.

Bij interoceptie is je hele brein betrokken, maar specifieke breinregio’s werken samen op een specifieke manier. Deze regio’s vormen een interoceptienetwerk dat intrinsiek is in je brein (zoals de netwerken voor horen en zien en je andere zintuigen)

Twee netwerken

Ter vereenvoudiging wordt dit netwerk beschreven in twee delen met specifieke functies. Het eerste deel is het body-budgetting deel, dat ervoor zorgt dat het brein voorspellingen stuurt naar het lichaam om de interne omgeving te controleren (verhoog de hartslag, kalmeer de ademhaling, maak cortisol aan et cetera). Het tweede deel van dit netwerk is de primaire interoceptieve cortex.

Voorspellingsloop

Deze twee delen van het interoceptieve netwerk participeren samen in een voorspellingsloop. Elke keer dat je body budgetting regio’s een motorische verandering voorspellen (zoals een verhoogde hartslag), voorspellen ze ook de sensorische consequenties van die verandering (zoals een drukkend gevoel op je borst). Deze sensorische voorspellingen heten interoceptische voorspellingen en ze stromen naar je interoceptische cortex om daar te worden gesimuleerd (zoals met zien en horen et cetera ook het geval is). De neuronen in je interoceptische cortex vergelijken de simulatie met de inkomende sensorische input, verwerken voorspellingsfouten en creëren interoceptische sensaties.

Voorspellen in plaats van reageren

Je body budgetting netwerk is essentieel om je in leven te houden. Waarom is dat relevant voor het ervaren van emoties? Omdat elke breinregio waarvan men zegt dat daar een emotie ‘huist’, onderdeel is van het interoceptieve netwerk. Maar deze breinregio’s reageren niet met het produceren van een bepaalde emotie. Ze reageren helemaal niet. In plaats daarvan voorspellen ze intrinsiek, met als doel je body budget te reguleren. Ze produceren voorspellingen voor zien, horen, gedachten, herinneringen, verbeelding en soms emoties.

Gedachten

Je body budget netwerk heeft geen motorische sensaties nodig om in actie te komen. Alles wat betekenisvol voor je is doet een aanspraak op je body budget. Stel dat je iemand ziet aankomen aan wie je een hekel hebt. Je brein voorspelt nu dat je lichaam energie nodig heeft en initieert de aanmaak van cortisol en het vrijlaten van glucose in je bloedbaan: je lichaam heeft brandstof nodig. Je brein voorspelt je lichamelijke reacties door gebruik te maken van eerdere ervaringen met soortgelijke situaties en objecten, ook als je niet fysiek actief bent. De consequentie daarvan is interoceptische ervaring. Daarvoor is het niet eens nodig dat de andere persoon er daadwerkelijk is, alleen al het simuleren van die andere persoon in je gedachten heeft hetzelfde effect in je brein en lichaam.

Affect circumplex

Door dit proces ontstaan de dagelijkse simpele sensaties van pleasure, displeasure, arousal en calmness. Soms worden die eenvoudige sensaties omgezet in emoties (zie hier), maar of je je er nu van bewust bent of niet: deze sensaties hebben voortdurend invloed op wat je denkt, doet en waarneemt. Valence en arousal zijn de basiskenmerken van menselijke ervaringen en tezamen heten ze Affect. Affect is altijd aanwezig en kunnen we daarom nooit scheiden van cognitie.
Als je affect bewust ervaart, zonder dat je de oorzaak ervan kent, dan ben je geneigd om je gevoelens te ervaren als informatie over de buitenwereld. Maar dit is niet het geval. In plaats daarvan is het informatie over hoe jij zelf de buitenwereld ervaart (welke betekenis je er aan geeft).

Affectief realisme

Affectief realisme is het fenomeen dat mensen zogenaamde feiten in hun wereld denken te ervaren die eigenlijk worden gecreëerd door ons affect. Bijvoorbeeld: mensen zeggen gelukkiger te zijn wanneer de zon schijnt, maar dan alleen wanneer ze niet expliciet wordt gevraagd naar het weer die dag. Rechters kennen minder vrijlating op borgtocht toe vlak voor de lunch, en denken dan dat hun beslissing is gebaseerd op het gevaar dat de verdachte vormt (als hun maag leeg is en hun body budgetting netwerk voorspelt dat ze gaan eten). Selectiepsychologen nemen mensen minder snel aan op regenachtige dagen en verklaren hun beslissing op basis van negatieve kenmerken van de sollicitant (en hebben niet in de gaten dat hun affect negatiever is door de regen).
De formulering zou dus niet moeten zijn: ik ben gelukkig omdat de zon schijnt, maar in plaats daarvan moeten zijn: ‘De zon heeft een impact op mijn body budget system, waardoor ik sensaties ervaar die ik als ‘gelukkig zijn’ interpreteer’.

Inside out

De film Inside out behandelt emoties als essenties die in het menselijk brein huizen, en dat wordt door de theorie van geconstrueerde emoties weerlegt. Zie ook hier

]