Linda Buijk-Bloemendaal van Zadkine Startcollege: wij zien kansen en mogelijkheden in iedereen

In 2013 stuurde Linda Buijk-Bloemendaal me een mailtje met de vraag of we contact konden hebben over een training progressiegerichte gespreksvoering voor de zorgprofessionals van het Startcollege. Linda Buijk is psycholoog bij Zadkine en werkt bij het Zadkine Startcollege.

De afgelopen zes jaar heb ik, in het begin intensief en later meer op afstand, met veel interesse  gevolgd hoe Linda en haar collega’s met progressiegericht werken aan de slag zijn gegaan. In de begin jaren verzorgde ik geregeld trainingssessies progressiegericht werken, ondersteunde ik interne progressiegerichte intervisiebegeleiders en hielp bij de ontwikkeling van interne experts in progressiegericht werken.

Al vrij snel namen die interne experts zelf de rol van vraagbaak en interne trainer op zich. Soms komen zij, als ze weer ondergedompeld willen worden in de progressiegerichte aanpak, naar een van onze open inschrijftrainingen. De progressiegerichte aanpak wordt anno 2019  organisatie breed benut bij het Zadkine Startcollege.

Reden voor mij om Linda te vragen of ik haar eens mocht interviewen.

Gwenda: Wat heeft je destijds, in 2013, doen besluiten om met progressiegericht werken aan de gang te gaan?

Linda: Mijn leidinggevende had me gevraagd of ik iets kon bedenken voor de zorg, een methodiek waarvan uit de zorgprofessionals konden gaan leren. En toen heb ik gezegd: ‘Ja, alleen heb ik twee voorwaarden. De eerste voorwaarde is dat we geen ‘traininkje’ gaan doen, maar iets gaan doen dat kan bestendigen. En de tweede is dat ik wil dat het dan niet alleen een ‘zorgding’ wordt, maar dat we de methodiek zowel in de zorg als in het onderwijs gaan implementeren.’

Daarop kreeg ik akkoord van mijn leidinggevende. Dus ik ging op zoek naar een passende methodiek. Ik was al eerder bekend met oplossingsgericht werken, maar daarvan vond ik het grootste nadeel dat de ideeën altijd vanuit de cliënt komen. En in het onderwijs komen doelen en ideeën vaak niet vanuit de leerling, maar hebben wij als onderwijsinstelling doelen en ideeën over wat de leerlingen moeten gaan bereiken.

Ik zocht dus iets waarbij je leerlingen wel kunt helpen en ondersteunen, maar waarbij het doel ook vanuit de organisatie kon komen. Dus ik kwam bij progressiegericht werken uit, want daarin komen die drie dingen mooi samen: helpen en ondersteunen, maar wel binnen de kaders en doelen die vanuit de organisatie komen en een methodiek die niet alleen in de zorg maar ook in het onderwijs bruikbaar is.

Gwenda: Je insteek was dus dat je geen losstaand traininkje wilde, maar dat je wilde dat de methodiek systeem breed werd ingebed. En in ons eerste gesprek hebben we toen besproken hoe die wens op een test-and-learn manier vorm kon gaan krijgen. Test-and-learn is immers een manier van organisatieverandering die goed aansluit bij de progressiegerichte principes (in tegenstelling tot een plannen-en-implementeren-aanpak). Hoe heb je het aangepakt, in het begin?

Linda: Nou, jij en ik hebben eerst contact gehad met elkaar en we hebben samen gekeken wat is handig, wat is haalbaar. We hebben vervolgens steeds gewerkt vanuit het principe dat mensen erachter moeten staan, het nuttig moeten vinden, verleid moeten worden en niet gedwongen, en het hoeft niet allemaal in een keer. Dus telkens vanuit kleine initiatieven beginnen.

We zijn daarom inderdaad gestart bij de zorg, want daar lag de primaire vraag en de zorgprofessionals staan het dichtst bij methodieken zoals progressiegericht werken. We hebben toen gedurende een jaar meerdere keren een sessie georganiseerd waarbij ik steeds het ‘wat’ aangaf en de zorg mocht meedenken over het ‘hoe’.

Gwenda: Ja, dus werken met kleine stappen, steeds ervaring opdoen en vanuit die ervaring bedenken wat een goede volgende stap zou kunnen zijn. En beginnen bij de zorg, omdat daar de primaire vraag en behoefte lag. En nu is het iets meer dan vijf jaar verder. Wat is nu, in maart 2019, de situatie?

Linda: Nou de situatie nu is dat iedereen binnen Zadkine Startcollege progressiegericht werken kent, iedereen kent de basis en iedereen heeft de wens om het vast te houden, om te zorgen dat nieuwe mensen worden meegenomen in progressiegericht werken. Progressiegericht werken is nu doorvlochten in heel veel dingen, van de gesprekscyclus met collega’s, de start van vergaderingen, in het onderwijs en de onderwijsvernieuwing, gesprekken met studenten. We zien overal de wens om ermee aan de slag te zijn.

Gwenda: Dus progressiegericht werken is nu doorvlochten in zowel het onderwijs, de gesprekscyclus, vergaderingen en in gesprekken met studenten. Zou je daar eens wat voorbeelden van willen geven? Hoe zie je het progressiegericht werken bijvoorbeeld terug in het onderwijs?

Linda: In ons onderwijs kijken we bij veel onderwijsactiviteiten naar de vraag: ‘Hoe sluit dit aan bij de behoefte aan autonomie van de student?’ Daarnaast wordt de groeimindset heel erg bewust als uitgangspunt voor het onderwijs genomen. Een van de voorbeelden daarvan is dat onze kernwaarde is ‘We zien kansen en mogelijkheden in iedereen’. Die kernwaarde sluit volgens mij heel mooi aan bij het progressiegericht denken en de groeimindset. We gebruiken progressiegericht werken dan ook als toetsingsmiddel voor de keuzes die we maken in ons onderwijs.

Gwenda: Hoe zie je dat terug in een les, bijvoorbeeld?

Linda: We proberen steeds meer aan te sluiten op het niveau waar de student is. Een goed voorbeeld is hoe we met toetsing bezig zijn. Voorheen werd iedereen op niveau 2F getoetst, of we nou wisten dat je dat ging halen of niet, altijd 2F. Maar nu zijn we aan het kijken of we iedereen kunnen toetsen op het niveau waar die persoon is. Want als je nu nog niet op niveau 2F zit kunnen we je daar wel op toetsen, maar dat werkt niet en je raakt als leerling ontmoedigd en gedemotiveerd. Dus we denken samen na over hoe we de toetsing meer kunnen laten aansluiten op het niveau van de student zodat we de student groei kunnen laten ervaren.

Gwenda: Mooi! En zie je al wat resultaten van jullie aanpak bij studenten?

Linda: Een van de leukste voorbeelden van de resultaten die wij zien vind ik de motivatie van leerlingen om door te willen stromen van niveau 1 naar niveau 2. Het is vaak best lastig voor leerlingen om van niveau 1 naar niveau 2 door te stromen. Ze lopen dan vaak vast, omdat niveau 2 zo anders wordt aangepakt dan niveau 1. Wij werken nu samen met niveau 2 en we maken in het onderwijs een combinatie van niveau 1 en niveau 2, waardoor de doorstroom voor de leerling als makkelijker wordt ervaren.

Leerlingen die eerst bang waren voor niveau 2 en dit niet wilde gaan doen, maar toen hoorden over deze combinatie-aanpak zeiden: ‘Als jullie dit volgend jaar weer gaan aanbieden dan wil ik toch graag meedoen en proberen of ik ook kan doorgroeien naar niveau 2’.

In de job monitor zien we dat we steeds een stapje beter gaan in de feedback die we krijgen van de leerlingen. Ze zijn vooral tevreden over de manier waarop ze aangesproken worden, hoe er met ze wordt omgegaan, dat we ze serieus nemen, dat ze erkend worden en dat we ze laten weten wat ze goed doen (waar ze vooral gewend zijn om overal te horen wat ze niet goed doen).

Gwenda: Mooie resultaten in het onderwijs dus! En je zei dat jullie progressiegericht werken ook in vergaderingen gebruiken?

Linda: Ja, we staan veel vaker stil bij de vraag: ‘Wat hebben we al bereikt?’ en ‘Wat gaat er al goed?’ Dus we delen wat er goed gaat. Een ander voorbeeld is dat heel vaak de nuttigheidsvraag wordt gesteld. Is het nuttig om de tijd aan dit onderwerp te besteden? Hoe kunnen we de tijd nuttig besteden in deze vergadering? Hoe kunnen we het nuttig maken?

Door steeds te kijken naar ‘wat gaat er goed’, ga je ook prettiger met elkaar samenwerken en wordt de sfeer in het team veel prettiger. En de nuttigheidsvraag helpt om efficiënter te vergaderen. Zo van, zijn we echt bezig met waar we mee bezig moeten zijn?

Gwenda: Je noemde dat de progressiegerichte aanpak ook wordt gebruikt in de jaargesprekken?

Linda: Ja. We hadden altijd een heel vast protocol vanuit de Zadkine. Maar onze leidinggevende kiest er nu voor om progressiegerichte vragen te stellen in de jaargesprekken. Echt vanuit wat gaat er al goed, wat ga je verder bereiken en welke stappen ga je zetten om die progressie te boeken. Het jaargesprek is daar nu helemaal op ingericht. De meeste collega’s worden er heel blij van dat dat op die manier loopt. Je vindt op die manier op een prettige wijze focus. De vragen worden meer toegespitst op jouw situatie.

Ik weet zelf bijvoorbeeld dat ik vroeger een keer een jaargesprek had met dat vaste protocol. Ik was toen net overgeplaatst naar een andere locatie en ik kreeg vragen als ‘Heb je goed zicht op je taken’ en ‘Heb je een goede relatie met je collega’s?’ Tja, daar kon ik niet goed antwoord op geven. Dus ja, als je zo’n standaardformulier afwerkt met dat soort vragen dan sluit het niet altijd aan bij waar jij zit. De progressiegerichte vragen sluiten juist wel altijd aan bij waar je nu zit, dus dan wordt een jaargesprek veel interessanter en bruikbaarder.

Gwenda: Ja, zeker. En het laatste dat je noemde was in gesprekken met studenten?

Linda: Ja, in gesprekken met studenten gebruiken we allemaal de progressiegerichte methode heel veel. De zorgprofessionals bereiden dat ook samen voor. Ze pakken heel vaak de progressiegerichte methodieken erbij. Voorbeelden daarvan zijn progressiegericht coachen met de CPW-zeven stappen-aanpak, het progressiegerichte stuurgesprek, het progressiegericht voorbereiden van een lastig gesprek. We doen ook aan progressiegerichte intervisie, en daarin oefenen we met deliberate practice om onze gesprekstechnieken te verbeteren. Echt gericht oefenen op duidelijkheid en vriendelijkheid en de voortdurende combinatie van die twee, dat is waardevol om steeds te oefenen samen. Zo lopen de gesprekken met studenten effectiever.

Gwenda: Dus, je bent in 2013 gestart met de insteek dat je vanuit kleine initiatieven wilde groeien naar een situatie dat de progressiegerichte aanpak zou zijn ingebed in de hele organisatie. Het is nu 2019. Welke highlights zijn er de afgelopen jaren voor je geweest in jouw rol? Wat heeft er goed gewerkt in jouw rol?

Linda: Ik denk dat het steeds helpt om aan te sluiten bij wat er is en bij wat de behoefte is. Daar begint het mee. En daarbij helpt het als je zelf overzicht hebt wat er allemaal kan. Wat is er allemaal ter beschikking in de progressiegerichte aanpak? Als je daar overzicht over hebt kun je, als je een vraag krijgt vanuit de omgeving, gericht iets voorstellen. Dus niet het gaan voorschrijven, zo van, ik heb de oplossing, maar wel om een bruikbare suggestie aan te reiken. Als mensen er iets in zien kun je het samen uitproberen en er stappen in zetten.

Je moet goed luisteren naar wat er speelt, wat de behoefte is en je moet ook overzicht krijgen over wat er allemaal ter beschikking is in de progressiegerichte aanpak. Ik heb daartoe zelf veel scholing gevolgd, me verdiept in progressiegericht werken, heel veel gewerkt aan mijn eigen ontwikkeling. Dat is echt wel nodig daarin. Op het moment dat je namelijk zelf echt een overtuiging hebt, dan word je veel overtuigender voor anderen. En om zelf die progressiegerichte overtuigingen echt te krijgen moet je weten waar je hebt over hebt.

Gwenda: Klinkt goed. Is er breder interesse in progressiegericht werken binnen Zadkine?

Linda: Ja, bij Zadkine Startcollege zijn we al heel ver en elders in Zadkine is het priller. Ik heb een rol om daar waar belangstelling wordt geuit mensen nieuwsgierig te maken. Dat doe ik bijvoorbeeld door de successen van Zadkine Startcollege te delen. Ik vertel over het proces dat we hier doormaken, wat het oplevert in termen van resultaten met studenten en wat de collega’s ervaren dat het hen oplevert. Daar waar docenten zich beter in hun werk voelen zitten komt dit immers ook ten goede aan de student. En de student is waar we het uiteindelijk steeds om te doen is.

Zo was er eens een studentenpanel tijdens een inspiratiesessie Zadkine-breed. In dat panel zat een doorsnee van studenten van allerlei opleidingen bij Zadkine. Ik gaf die middag ook een workshop over o.a. progressiegericht werken bij Zadkine Startcollege en aan het einde van de middag kwam er een collega van een andere opleiding naar me toe en die zei: ’Wel leuk om je even te laten weten…ik was in je workshop over jullie proces van progressie boeken bij het Startcollege en vervolgens ging ik naar het studentenpanel toe. Er zat in dat studentenpanel 1 student van het Startcollege en het was zo grappig om te luisteren hoe die student consequent positiever was dan de andere studenten in het panel. De Startcollege student was over alle onderwerpen die er naar voren kwamen veel positiever dan de andere studenten! Dus toen dacht ik, het is echt waar wat ik net heb gehoord in die workshop van Linda!’ Dat vond ik wel een enorm compliment aan Zadkine Startcollege.

Gwenda: Waar ben je al met al het meest tevreden over als je kijkt naar hoe jullie het hebben aangepakt bij het Zadkine Startcollege?

Linda: Het meest tevreden ben ik erover dat we bij het Startcollege bewust en breed bezig zijn met het onderwerp van progressie, autonomie en groeimindset. Dat het een normaal en logisch onderwerp is om het met elkaar over te hebben. En als je dan iets bespreekt dat kun je er met elkaar nog van alles van vinden en verschillende meningen hebben, maar het is allemaal vanuit een gezamenlijke basis: progressiegericht.

Vrijdag hadden we een volleybaltoernooi en zelfs dan, op het veld, worden er opmerkingen gemaakt zoals: ‘Wel progressiegericht aanmoedigen hè!’ en ‘Welke progressie hebben we nu al bereikt?’

Gwenda: Wat is daar het belang van, dat het zo bewust en breed speelt?

Linda: Als het een onderwerp is waar je bewust over na denkt dan kun je met elkaar groeien en progressie boeken. En dan geeft het ook niet of je van mening verschilt, want als de basis er is dan weet je dat het altijd mogelijk is om met elkaar progressie te boeken. De bereidheid om met elkaar progressiegericht te werken is de basis van alles.

Gwenda: Wat zijn de afgelopen jaren de meest leerzame momenten geweest, misschien niet de meest leuke, maar wel momenten die hebben geholpen om een betere weg in te slaan?

Linda: Ik denk dat dat steeds is op momenten dat je je eigen ‘moeten’ erin wilt gooien. Ik heb zelf een mening over wat goed is en het is natuurlijk het meest makkelijk dat iedereen zich daar meteen bij aansluit, maar als dat niet gebeurt dan moet je niet in het dwingen en in je autoriteit gaan zitten. Elke keer dat je toch in die valkuil van dwingen bent gestapt merk je dat het niet werkt. Het progressiegericht blijven interveniëren kost goeie timing, aandacht, energie, doorgaan, je hernemen. Als het me lukt om progressiegericht te blijven interveniëren dan levert het autonome motivatie op in plaats van mensen die mopperend doen wat ik van ze eis. Wat het beste werkt als ik de verleiding voel om te gaan dwingen en duwen is om te gaan reflecteren: ‘Welke afslag ben ik aan het missen en hoe hervind ik de combinatie van duidelijkheid en vriendelijkheid weer terug?’ Daar waar de vriendelijkheid weg is, merk je dat je direct schade te herstellen hebt.

Gwenda: Stel je bent drie jaar verder en je bent tevreden over wat er dan is bereikt. Wat is er dan bereikt?

Linda: Dan heb ik zelf nog meer zicht op de balans tussen aansluiten op wat er al is en expertise aanreiken. Naar die balans is het zowel in gesprekken als in overleggen soms zoeken, maar ook bij het organisatie-breed progressie boeken is dat soms zoeken. Mijn voorkeur heeft het om te zoeken naar de ideeën en ervaringen die er al zijn, naar wat er al werkt, maar soms is dat niet genoeg. En wanneer en hoe reik je dan je expertise aan of doe je zelf een beroep op expertise van buiten? Want je weet immers niet wat je niet weet.

Het tweede waar ik dan tevreden over zou zijn is dat we het progressiegericht werken dan hebben vastgehouden, ook als personele veranderingen plaatsvinden. Het is bijvoorbeeld heel belangrijk dat de progressiegerichte visie een thema is tijdens sollicitatiegesprekken en dat eventuele nieuwe leidinggevenden progressiegericht werken begrijpen en onderschrijven. Wij houden er dus in de werving van nieuwe collega’s rekening mee. Daarnaast bieden we de mogelijkheid om trainingen progressiegericht werken te blijven volgen en elkaar te helpen. Er ligt ook een stapel boeken voor mensen. En Anita, mijn collega, heeft van het behouden van onze progressiefocus een speerpunt gemaakt en is een plan aan het maken hiervoor.

En ik zou ook graag willen dat we het progressiegerichte werken op studenten gaan overdragen. Dus dat we studenten meenemen in wat progressiegericht werken is, dat zij kennis hebben van de groeimindset, autonome motivatie en wat je daarmee kunt in je eigen leven. Dat ze begrijpen dat zij ook progressiegerichte gespreksprincipes, zoals bijvoorbeeld het principe van duidelijkheid en vriendelijkheid, kunnen benutten in hun gesprekken en hun werk. Als wij hiervoor een onderwijsprogramma hebben kunnen studenten er nog meer baat bij hebben dat we bij Zadkine Startcollege progressiegericht werken.

Gwenda: Heel boeiend, veel succes en plezier verder en hartelijk bedankt, Linda!