Hoewel de meeste mensen die onze nieuwsbrieven en boeken volgen al lange tijd weten dat onze aanpak progressiegericht werken heet, krijgen we zo nu en dan nog wel eens de vraag van iemand die ons niet zo nauw heeft gevolgd: ‘wat is het verschil tussen oplossingsgericht werken en progressiegericht werken?’

Geschiedenis

Om die vraag te kunnen beantwoorden is het goed om even de geschiedenis op hoofdlijnen te schetsen. Ik kwam in 1997 in aanraking met oplossingsgerichte therapie en volgde toen trainingen bij Insoo Kim Berg en Steve de Shazer.

Samenwerking met Coert Visser

Iets later kwam ik Coert Visser tegen en dat was de start van onze jarenlange samenwerking. In eerste instantie probeerden we vooral goed te begrijpen wat oplossingsgerichte therapie inhield. We probeerden de therapie aanpak te gebruiken in ons advieswerk en ons werk in organisaties. We begonnen de oorspronkelijke therapie-aanpak toepasbaar te maken in organisatiecontexten.

Innovaties

Dat leidde tot innovaties, bijvoorbeeld ons model van oplossingsgericht sturen, dat wij rond 2004 ontwikkelden en ons 4SFC model waarin we vier oplossingsgerichte rollen onderscheidden. Onze aanpak van oplossingsgericht werken in organisaties beschreven we in onze boeken Oplossingsgericht aan de Slag, Oplossingsgericht werken in HRM, Doen wat werkt en Paden naar Oplossingen. Termen die wij in die tijd introduceerden waren bijvoorbeeld de Nuttigheidsinterventies, het Kantelmodel, de Kantelinterventie, de Processchaal et cetera.

Op zoek

Het waren interessante jaren, waarin we regelmatig probeerden om onze gedachten en nieuwe modellen te bespreken met het netwerk van mensen dat destijds met oplossingsgericht werken bezig was. Daar was men destijds echter van mening dat theorieën en modellen indruisten tegen de oplossingsgerichte principes. Ons stuurmodel werd bijvoorbeeld afgekeurd (Steve de Shazer zou zich omdraaien in zijn graf). Zo ontstond de situatie dat wat wij oplossingsgericht werken noemden, steeds meer begon af te wijken van de oorspronkelijke oplossingsgerichte therapie aanpak.

Wat is oplossingsgericht werken?

Het is in de loop der tijd best ingewikkeld geworden om antwoord te geven op de vraag ‘wat is oplossingsgericht werken’. Onder die naam zijn namelijk veel varianten op de markt te vinden. De aanpak zoals wij die beschreven in onze eerste boeken over oplossingsgericht werken wordt door veel trainers en coaches gebruikt, maar ook hele andere varianten van oplossingsgerichte model zijn te vinden. Sommige aanbieders combineren oplossingsgericht werken met positieve psychologie, bijvoorbeeld.

Doorontwikkeling

Het contrast tussen wat wij behandelen in onze trainingen en wat er onder het oorspronkelijke oplossingsgerichte model viel, werd in de loop der tijd alleen maar groter. Wij gingen de wetenschappelijke (sociale) psychologie de belangrijkste rol laten spelen in onze aanpak. Zo gingen we bijvoorbeeld de groeimindset van Carol Dweck benutten in onze gespreksvoering. De zelfdeterminatietheorie is ook een pijler van progressiegericht werken. Dit brengt me op het eerste twee belangrijke verschillen tussen de oplossingsgerichte aanpak van zo’n vijftien jaar geleden en progressiegericht werken.

Progressiegericht werken is gebaseerd op wetenschap

De progressiegerichte aanpak is nadrukkelijk en expliciet gebaseerd op theorieën over menselijk welbevinden. De sociale psychologie is de belangrijke bron van theorieën waarop progressiegericht werken is gebaseerd. De oplossingsgerichte aanpak was wars van theorieën en ging (gaat?) ervan uit theorieën onbruikbaar zijn en geen rol moeten spelen in gesprekken met cliënten. Het is een theorieloze aanpak, zo is in oplossingsgerichte publicaties te lezen.

Progressiegericht werken is geen sterktegerichte aanpak

Het tweede direct in het oog springende verschil met oplossingsgericht werken is dat de progressiegerichte aanpak geen sterktegerichte aanpak is. In Interviewing for Solutions wordt de oplossingsgerichte aanpak voor het eerst als sterktegerichte aanpak beschreven en in veel varianten van oplossingsgericht werken wordt een focus gelegd op de sterktes en krachten van de cliënt. In progressiegericht werken is er geen sprake van een personalistische sterktegerichte focus, maar een focus op het stimuleren van een groeimindset en aandacht voor het proces. Een derde verschil tussen progressiegericht werken en de oorspronkelijke oplossingsgerichte aanpak ligt in het verlengde hiervan: deliberate practice.

Deliberate practice

De progressiegerichte aanpak bevat een theorie over hoe mensen progressie boeken, hoe mensen verbeteren. Die theorie is gebaseerd op de onderzoeken naar deliberate practice. Het verbeteren van waar mensen zwak in zijn, is daarmee een belangrijk onderdeel van progressiegericht werken en komt in elk van onze trainingen terug. In de oorspronkelijke oplossingsgerichte aanpak is deliberate practice geen component. De aandacht gaat in die aanpak vooral uit naar wat mensen al goed kunnen; uitbreiden waar je al goed in bent in plaats van verbeteren wat je nu nog niet goed kunt.

Verschillen op microniveau

Naast deze in het oog springende verschillen tussen progressiegericht werken en oplossingsgericht werken, zijn er talloze verschillen op microniveau. De schaalvraag is in het oorspronkelijke oplossingsgerichte model anders gedefinieerd dan in de progressiegerichte aanpak. Er wordt in de progressiegerichte aanpak geen gebruik gemaakt van de wondervraag, niet van de schaal van vertrouwen, niet van de schaal van motivatie en ga zo maar door.

Progressiegerichte aanpak benutten in trainingen oplossingsgericht werken

Er zijn aardig wat oplossingsgerichte professionals die onze boeken en nieuwsbrieven volgen en die sommige elementen van de progressiegerichte aanpak integreren in hun oplossingsgerichte model. In de praktijk kun je dus de progressiegerichte aanpak tegenkomen onder het label ‘oplossingsgericht’.

Van Oplossingsgericht aan de Slag naar Progressiegesprekken

Als je tot op detail wilt weten hoe ons denken zich in de afgelopen 10 jaar heeft ontwikkeld, dan is het misschien interessant om mijn boek van 10 jaar geleden (Oplossingsgericht aan de Slag) eens te vergelijken met mijn boek uit 2018 Progressiegesprekken. Als je het interessant vindt om de verschillen te zien tussen het oorspronkelijke oplossingsgerichte therapiemodel en onze progressiegerichte aanpak, dan kun je het beste het boek Interviewing for Solutions vergelijken met een van onze nieuwste boeken.

Overeenkomsten

Je komt in de progressiegerichte aanpak zeker nog ‘oplossingsgerichte’ elementen tegen. Progressiegericht werken zou je een  doorontwikkelde aanpak van oplossingsgericht werken kunnen noemen. Dan heb ik het vooral over de oplossingsgerichte aanpak die we in 2008 in onze boeken Oplossingsgericht aan de Slag en Paden naar Oplossingen schreven. In onze huidige trainingen is die aanpak van 2008 zeker nog goed herkenbaar.  Maar je komt in de progressiegerichte aanpak en in onze trainingen nu meer elementen tegen die niet zozeer voortkomen uit oplossingsgericht werken.