Momenteel ben ik bezig met een volledig herziene versie van mijn boek Oplossingsgericht aan de Slag. Het boek gaat over de progressiegerichte aanpak. Een aanpak die bruikbaar is in veel verschillende situaties. Zoals in coaching, leidinggeven, trainen, instrueren, teambegeleiding en bij conflicthantering en feedback. Het is een eenvoudige aanpak in de zin dat de interventies zo eenvoudig mogelijk zijn geformuleerd en de leidende principes niet zo moeilijk te begrijpen zijn. Toch ervaren de meeste mensen dat de aanpak nog niet zo eenvoudig in de vingers te krijgen is. De bedoeling van het boek is om te helpen bij het leren toepassen van de aanpak. Tien tips om de progressiegerichte aanpak goed in de vingers te krijgen:
Tip 1. eerst bedenken, daarna lezen
In het boek komen veel voorbeelddialogen. Je kunt diepgaander leren door dergelijke dialogen niet eenvoudig weg te lezen, maar door eerst te lezen wat er wordt gezegd en daarbij de reactie van de progressiegerichte professional af te dekken met je hand of een velletje papier. Als je eerst nadenkt welke progressiegerichte interventie je verwacht, en daarna pas doorleest, onthoud je de interventies beter.
Tip 2. voorbereiden, uitproberen, reflecteren
Je kunt het boek gebruiken bij je voorbereiding van een gesprek. Er staan veel voorbeeldformuleringen in het boek, waaruit je die formuleringen kunt kiezen die je wilt gaan uitproberen in je gesprekken. Als je je formuleringen voorafgaand aan een gesprek goed in je hoofd hebt, dan komen ze er tijdens het gesprek soepel uit. Je hoeft dan immers niet tijdens het gesprek na te denken over je formulering. Na afloop van je gesprek kun je reflecteren op wat er goed werkte en wat je in een volgend gesprek zou willen verbeteren.
Tip 3. stap voor stap
De progressiegerichte aanpak is te veelomvattend om in een keer volledig toe te passen. Het werkt beter om te kiezen welke interventies je wilt toevoegen aan je repertoire en je die eerst eigen te maken voor je verder gaat. Niet alles spreekt je waarschijnlijk direct aan, dus begin met de dingen die je wel aanspreken en geef jezelf alle tijd en ruimte om de aanpak stapsgewijs in de vingers te krijgen. Richt je op beter worden in de aanpak en niet op goed zijn in de aanpak.
Tip 4. zelf compassie
Jezelf bekritiseren werkt verlammend om nieuwe dingen te leren. Zelfcompassie helpt juist om nieuwe dingen te leren. Kijk daarom mild naar je fouten en gehakkel. Ten eerste is het normaal dat als je iets nieuws leert het niet direct soepel en automatisch verloopt. Het kenmerk van iets nieuws leren is juist dat je hersenen nieuwe connecties moeten aanleggen, wat moeite kost. Als je iets je dus al makkelijk afgaat, ben je niet iets nieuws aan het leren maar aan het doen wat je al kunt. Ten tweede zegt jouw minder fraai geformuleerde interventie nog niks over hoe nuttig de interactie is voor je gesprekspartner. Het perspectief van je gesprekspartner is echt anders dan dat van jou. Want je gesprekspartner is bezig met zijn eigen inhoud, terwijl jij bezig bent met het benutten van de juiste interventies op het juiste moment. Geen wonder dat je gesprekspartner de interactie als zeer nuttig kan ervaren, terwijl jij je realiseert dat je allerlei dingen beter had kunnen doen. En als je gesprekspartner de interactie zinnig heeft gevonden, waarom zou jij dan zo ontevreden zijn? Uiteindelijk gaat het er toch om dat er progressie wordt geboekt?
Tip 5. wees je bewust van de paradox van het beter worden
Mensen die de progressiegerichte aanpak niet kennen denken al snel: “Oh, dat doe ik al, ik ben altijd positief”. Mensen die de progressiegerichte aanpak beginnen te leren toepassen denken dat niet meer. Zij denken juist:”Pff, wat is dit subtiel en lastig, in al zijn eenvoud”. Dus, terwijl je meer begrijpt en beter wordt, kan je perceptie van je eigen competenieniveau juist afnemen. Je wordt beter, maar je voelt je minder competent. Dat komt omdat je een hogere maatstaf aanlegt, je stelt hogere eisen aan jezelf, je weet beter hoe de interventies kunnen klinken en je ervaart dat je nog niet zover bent dat je het zelf al soepel kunt. Het is belangrijk om je te realiseren dat je afgenomen gevoel van competentie een teken van progressie is. Het zou jammer zijn als je zou afhaken omdat je denkt dat je slechter wordt, terwijl je beter aan het worden bent.
Tip 6. zoek de grenzen van je competentie op
Als je beter wilt worden, zoek dan de grens op van wat je nu kan en oefen dat wat je moeilijk vindt doelbewust en vasthoudend. Als je een formulering nog niet paraat hebt, oefen dan opnieuw en opnieuw, net zolang tot je de formulering kunt dromen. Daar leer je veel meer van dan wanneer je herhaalt wat je al kunt. Vraag jezelf af:”welke situaties vind ik lastig omdat ik niet goed weet hoe ik progressiegericht kan reageren?” Zoek vervolgens welke progressiegerichte reactie precies goed is voor die situatie en oefen die reactie net zo lang tot je hem hebt geautomatiseerd.
Tip 7. volg wat betekenisvol voor je is
Je bent pas bereid om energie te stoppen in het leren van moeilijke dingen als die dingen betekenisvol voor je zijn. Werk daarom het boek niet van a tot z door, maar vraag jezelf af wat er op dit moment betekenisvol voor je is. Wat is relevant voor je? Ten aanzien waarvan wil je graag iets leren? Als je antwoorden hebt op deze vragen, kun je in dit boek, op de noam-site, in onze trainingen en in onze andere boeken terecht om dat op te zoeken dat je een stap verder kan helpen ten aanzien van wat betekenisvol voor je is.
Tip 8. analyseer dialogen
Er staan in het boek talloze dialogen. Door deze dialogen op microniveau te analyseren krijg je een steeds diepgaander begrip waarom de progressiegerichte interventies zijn zoals ze zijn en waarom ze werken. Op microniveau analyseren betekent dat bij elk woord nadenkt waarom dat woord op die plek in de zin wordt gebruikt en welke overtuigingen er ten grondslag liggen aan elk van die woorden en interventies.
Tip 9. schrijf je gesprekken uit
Direct na afloop van een gesprek heb je de hoofdlijnen nog wel paraat en dat is een mooi moment om je gesprekken letterlijk uit te schrijven. Van het uitschrijven zelf kun je veel leren, zeker als je daarna analyseert welke reacties er kwamen op je interventies, wat werkte en wat je beter had kunnen formuleren.
Tip 10. leer formuleringen en vraagsequenties uit je hoofd
Als je iets nieuws leert, sta jezelf dan toe om te imiteren en copieren. Leer progressiegerichte formuleringen uit je hoofd, zodat je bij wijze van spreken overhoord kan worden. Leer ook vraagsequenties uit je hoofd, dus leer de volgorde van vragen uit het zeven stappen model van NOAM uit je hoofd. Waarom? Als volwassenen een nieuwe vaardigheid leren, zijn ze geneigd te denken dat het goed is om hun eigen draai eraan te geven. Ze kunnen weerstand voelen tegen het simpelweg copieren van de expert. En hoewel het vinden van een eigen stijl het gevoel van autonomie kan versterken, kan het ook het leerproces in de weg zitten. Mensen die iets nieuws aan het leren zijn en die zich te vroeg afvragen of wat ze aangeleerd krijgen wel past bij hun eigen stijl of bij hun persoonlijkheid kunnen al snel vastlopen. Soms passen mensen de nieuwe vaardigheid verkeerd toe, juist omdat ze hun eigen draai eraan willen geven, waardoor de techniek van de vaardigheid niet meer werkt. Ze concluderen dan maar al te snel dat de techniek niet werkt, in plaats van dat ze zich realiseren dat ze de techniek niet goed hebben toegepast. Nieuwelingen kunnen er baat bij hebben om zich te realiseren dat het imiteren van een expert een prima manier kan zijn om een nieuwe vaardigheid te leren. Ook als het gaat om “zachte” vaardigheden, zoals communicatietechnieken. Door simpelweg te copieren wat de expert doet, en te doen in plaats van te reflecteren of de techniek wel bij je past, kunnen mensen die iets nieuws aan het leren zijn succeservaringen opdoen. Daardoor worden ze steeds vaardiger. Creativiteit en je eigen draai ergens aan geven komt nadat je heel goed bent geworden in de vaardigheid, niet ervoor.