Meta-analyse ZDT-interventies in de gezondheidszorg is verschenen op 20 januari 2020 en uitgevoerd door Ntoumanis et al. Het doel van hun meta-analyse was om het effect van zelfdeterminatietheorie-interventies die in de gezondheidszorg waren toegepast op gezondheidsindicatoren en zelfdeterminatie-indicatoren in kaart te brengen.

Betrokken studies

In de meta-analyse betrokken de onderzoekers uitsluitend experimentele onderzoeken, waarin een interventie was gebruikt die was gebaseerd op de zelfdeterminatietheorie. Daarnaast moest de studie tenminste 1 ZDT-motivatieconstruct behelsen en tenminste 1 indicator van gezondheidsgedrag. Dat gezondheidsgedrag mocht zowel fysieke als psychologische gezondheid betreffen. Er waren 73 studies die hieraan voldeden. Studies waarin het conceptuele framework van Motivational Interviewing zonder vermelding van ZDT werd gebruikt werden uitgesloten van opname in de meta-analyse, omdat het MI-framework op onderdelen op gespannen voet staat met de zelfdeterminatietheorie.

Effecten op motivationele constructen

De meta-analyse liet zien dat de gezondheidsinterventies die expliciet gebaseerd waren op de zelfdeterminatietheorie na beëindiging van de interventie een effect hadden op de psychologische basisbehoeftenondersteuning, de ervaren competentie, de ervaren autonomie en autonome motivatie. Er was geen effect te zien op de psychologische basisbehoefte aan verbondenheid, gecontroleerde motivatie en a-motivatie. Bij de follow-up na een tijdje bleek dat deze effecten hetzelfde waren gebleven.

Positieve verwachting dat de persoon zal slagen

Studies die de competentie-ondersteunende interventie ‘een positieve verwachting uiten dat de persoon zal slagen’ gebruikten bleken het effect te hebben van toegenomen gecontroleerde motivatie en afgenomen a-motivatie. In deze studies was ook een grotere toename van behoeftenondersteuning, autonomie-bevrediging en autonome motivatie te zien.

Effect op gezondheidsgedrag

De ZDT-interventies hadden inderdaad een positief effect op gezondheidsgedrag na beëindiging van de interventie en een klein positief effect op het moment van follow-up. Dit follow-up effect was groter bij de studies waarin de interventie ‘de positieve verwachting hebben dat de persoon zal slagen’ werd gebruikt.

Effect op gezondheid

Er waren geen fysieke gezondheidseffecten te zien bij beëindiging van de interventie, maar wel op het moment van follow-up. Dit is een belangrijke conclusie, want voor het bereiken van verbeterde fysieke gezondheid moeten mensen de gezondheidsgedragingen internaliseren en gedurende langere tijd volhouden.

Voor psychologische gezondheid was het omgekeerde patroon te zien. Er waren wel psychologische gezondheidseffecten te zien bij beëindiging van de interventie, maar niet meer op het moment van follow-up.

Studies waarin twee autonomie-ondersteunende interventies (niet-controlling taal gebruiken en een betekenisvolle reden geven) benut werden lieten een sterker positief effect zien op de psychologische gezondheid. Studies die bepaalde competentie-ondersteunende interventies gebruikten (het identificeren van belemmeringen, problem solving en plannen bedenken) lieten een kleiner positief effect zien op psychologische gezondheid dan studies die deze drie interventies niet benutten.

Conclusies

Uit de meta-analyse blijkt dat ZDT-interventies in de gezondheidszorg inderdaad een positief effect hebben op autonome motivatie, psychologische basisbehoeften vervulling (de drie basisbehoeften competentie, autonomie en verbondenheid tezamen genomen) en bevrediging van de behoefte aan autonomie en competentie.

Uit de meta-analyse blijft een positief effect op gezondheidsgedragingen, een positief effect op de fysieke gezondheid bij follow-up (dieet, fysieke activiteit en stoppen met roken) en een positief effect op psychologische gezondheid bij beëindiging van de interventie.

Deze meta-analyse laat ook zien dat er behoefte is aan betere ZDT-interventies zodat gecontroleerde motivatie niet toeneemt, a-motivatie niet toeneemt en de behoefte aan verbondenheid wordt vervuld.