Waarom willen we graag dat we worden geaccepteerd door anderen? Waarom willen we graag een goede reputatie hebben? Waarom willen we worden gewaardeerd? Mensen willen immers graag dat anderen positief over hen denken. Als we ons geliefd voelen, gewild en belangrijk voor anderen, dan weten we ons gesteund door die ander en staat de ander ons toe een rol te spelen in hun leven. Dat heeft positieve effecten op ons immuun systeem, het verlaagt onze stress en het maakt ons veerkrachtig als we ingrijpende levensgebeurtenissen ondergaan.
Vanaf dat we geboren worden zijn we sensitief voor sociale geruststelling. Een ouder die ons troost kalmeert ons. Zo ontwikkelen we mentale mechanismen om responsief te zijn op verzorgend gedrag van anderen. Die sociale geruststelling is ons sociale veiligheidssysteem, dat we nodig hebben om te overleven. We zijn met name gevoelig voor sociale cues zoals een aanraking, stemgeluid, gezichtsuitdrukking en verzorgend gedrag van anderen. Dat soort cues zijn niet alleen tekenen dat er geen gevaar dreigt, maar het zijn ook triggers voor ons positieve affect systeem. In de neurowetenschappen is bijvoorbeeld ontdekt dat we verschillende positieve affect systemen hebben, waarvan er één specifiek gelinkt is met sociale geruststelling. Als het positieve affect systeem actief is, dan zijn neurohormonen actief, te weten oxytocine en endorphine. Die hormonen spelen een rol in affectief en verbindend gedrag. Oxytocine speelt een grote rol in sociaal gedrag, stress regulatie en verbondenheid. Als het hormoon oxytocine actief is dan gedragen we ons sociaal ondersteunend, wat een remmend effect heeft op ons stress systeem (de cortisol neemt af). Dat geldt vooral in situaties waarin we beoordeeld worden. Als we ons in dergelijke situaties gesteund voelen door anderen, neemt onze stress af.
Als je denkt dat anderen positief over je denken, dan betekent dat drie dingen:
1. Je bent veilig bij die ander en dus kun je je ontspannen
2. De ander zal je geruststellen en je helpen als je dat nodig hebt
3. De ander zal je ondersteunen in je sociale rol en activiteiten ondernemen die gunstig zijn voor jullie allebei
Als we worden veroordeeld, afgewezen of als we een ongewenst lage positie krijgen toebedeeld in een groep, dan activeert dit ons stresssysteem. Het bedreigt onze gezondheid. Negatieve sociale beoordelingen, zeker wanneer die publiekelijk bekend worden, activeren een sterke stress-cortisol respons.
Positieve sociale relaties, een goede indruk maken op anderen en sensitief zijn voor de gevoelens van anderen over ons, zijn daarom belangrijke zelfbewuste emoties. Als we ons zo voelen, dan weten we dat we een goede kans hebben om te overleven. Het is daarom belangrijk voor ons om empathie te ontwikkelen. Als we ons veilig voelen, dan staan we meer open voor interactie met de ander en kunnen we de behulpzame dingen die er gezegd worden meer waarderen en benutten. Veiligheid en acceptatie zijn dus cruciaal voor ons, en dat gevoel ontstaat als we weten dat anderen positief over ons denken.
Als we negatieve emoties in anderen oproepen dan vormt dit een sociale bedreiging voor ons. Als anderen boos op ons zijn, of ons minachten, dan wordt onze sociale wereld een beetje onveiliger. Dit roept defensieve reacties in ons op. Schaamte is één van die defensieve reacties. Schaamte is een signaal dat de veiligheid is weggevallen of weg dreigt te vallen. Als anderen ons zien als bedriegers, onbetrouwbaar, corrupt, lui of gevaarlijk voor de sociale orde, dan roept dat gevoelens van schaamte in ons op. Schaamte is een signaal dat we ons aan het gedragen zijn op een manier die de veiligheid van ons sociale systeem bedreigt. Als we ons schamen zijn we geneigd om ons gedrag snel weer aan te passen, zodat de sociale omgeving ons weer waardeert. Of om een nieuwe omgeving te zoeken, waarin we wel weer worden gewaardeerd en gesteund.
Meer lezen? The self conscious emotions, theory and research van Tracy, Robin en Tangney